29 Νοε 2007

Το λιμάνι της Χίου, την εποχή των καϊκιών.


Η αναζήτηση πληροφοριών για τα «Ξύλινα Τείχη», μας έφερε το απόγευμα της 11ης Νοεμβρίου 2007, στο σπίτι του καπετάν Γιάννη του Μπεκριδάκη, «συνταξιούχου ναυτικού αλλά όχι συνταξιούχου καπετάνιου» όπως μας συστήθηκε, «αφού η ιδιότητα αυτή δεν συνταξιοδοτείται».

Το λιμάνι της Χίου αποτελεί για τον καπετάν Γιάννη, την φυσική προέκταση, την αυλή του σπιτιού του, είτε πρόκειται για το προσφυγικό της φτωχιάς προκυμαίας που γεννήθηκε και μεγάλωσε, είτε το σημερινό στην νότια προκυμαία, με το μπαλκόνι του να υψώνεται πάνω από το νερό θυμίζοντας του ίσως τις γέφυρες των καραβιών που κουμαντάριζε.

Διαθέτοντας λοιπόν εκτός από βιώματα, ένα πολύ καλά ενημερωμένο ιστορικό αρχείο -που ξεκινά από τα σχέδια του 1896 των Πολεμίδη και Λιάτση-, πολύ καλή μνήμη, και έντονο ταπεραμέντο, αποδείχθηκε το κατάλληλο πρόσωπο για ξαναζωντανέψει με την αφήγησή του, εικόνες του λιμανιού στις ταραγμένες δεκαετίες του πρώτου μισού του 20στού αιώνα, τότε που οι μεταφορές προσώπων και αγαθών γινόταν ακόμα με τα ξύλινα καΐκια που κατά εκατοντάδες έδεναν στις αποβάθρες του.

Η νοερή αυτή περιήγηση μας, ξεκίνησε από το Μπούρτζι, το κτίριο που μαζί με ακόμα ένα όμοιο του που καταστράφηκε την δεκαετία του 60, στέγαζε αρχικά το λοιμοκαθαρτήριο, και στην συνέχεια το Λιμεναρχείο με τους Ναυτώνες.
Η διαμόρφωση της περιοχής προέκυψε με μπάζωμα της «ρηχοτοπιάς» και του νησακιού που υπήρχε εκεί παλαιότερα, και χρησίμευε γα την επιτήρηση "της μπούκας" του λιμανιού με τα κανόνια που υπήρχαν πάνω του.

Σειρά είχε μετά, ο ταρσανάς όπου γινόταν οι επισκευές και το «καρενάρισμα», η στεγανοποίηση των καϊκιών, η οποία μέχρι και μετά τον πόλεμο, γινόταν με πίσσα που ζέσταιναν μέσα σε μισοβάρελα για να αραιώσει, και στη συνέχεια άλειφαν με «μαλαστούφες» στους αρμούς και τα ύφαλα του σκαριού.

Μεγάλα καΐκια την εποχή αυτή στη Χίο δεν«χτιζόταν», και τα παράγγελναν είτε στο Καρλόβασι και στο Μαραθόκαμπο της Σάμου, είτε στο Πλωμάρι της Μυτιλήνης είτε και στη Σκιάθο. «Ξεχώριζες από ποιο μέρος φτιάχτηκαν. Οι Σκιαθίτες να πούμε το κάνανε πιο καραβίσιο, πιο τετράγωνο, ενώ οι Σαμιώτες το κάνανε πιο λατζάδο. Εδώ φτιάχναμε μόνο μικρά, δεν είχαμε την εποχή αυτή καραβομαραγκούς δικούς μας. Τα δυό αδέλφια που θυμάμαι, οι Χατζηλιάδες αλλά και οι Πάχοι αργότερα ήταν Συμιακοί,Δωδεκανήσιοι».

Στη συνέχεια άρχιζε η οδός νεωρίων που την εποχή αυτή ήταν ακόμα χωματόδρομος. Εδώ, μεταξύ γιαλού και τείχους, έστησαν με όποιο τρόπο μπορούσαν τα νοικοκυριά τους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες το 22, δίνοντας στην περιοχή το προσωνύμιο φτωχιά προκυμαία.
Στο σημείο που σήμερα είναι το ουζερί του Θεοδοσίου, υπήρχε ένα μεγάλο κτίριο χτισμένο με κόκκινη πέτρα, η καρβουναποθήκη, για την «ανθράκευση» των ατμόπλοιων. «Μάλιστα το 1936 με την επανάσταση κατά του Βασιλιά, ο Ναύαρχος Κουντουριώτης εδώ έφερε το Αβέρωφ να κάνει ανθράκευση»

Εδώ λοιπόν έδεναν τα «καρβουνιάρικα», τα καΐκια δηλαδή που έφερναν τα κάρβουνα συνήθως από το Άγιο Όρος αλλά και από διάφορα σημεία του νησιού, και τα αλιευτικά που άπλωναν τα δίκτυα τους σε όλο το μήκος της φτωχιάς προκυμαίας.
Από το Τελωνείο και μετά άρχιζε η "καλή " προκυμαία στρωμένη με «μπαβέδες» με τα εμπορικά μαγαζιά, τις τράπεζες, τα ξενοδοχεία και τα καφενεία. Εδώ άραζαν και τα εμπορικά καίκια. Όλων των μεγεθών και όλων των τύπων. Τα περισσότερα βέβαια ήταν περάματα και τρεχαντήρια 70-80 τόνων, υπήρχαν όμως και μεγαλύτερα όπως το «Καπετάν Αντώνης» ένα καραβόσκαρο 250 τόνων των αδελφών Γλύκα από τον Βροντάδο, το «Βυζάντιο» 300 τόνων Λαγκαδούσικο, το «Καπετάν Διαμαντής» του Καλλίκη και αυτό από την Λαγκάδα, «Ο Γέρο Κούνας» από τα Καρδάμυλα. κ.α. Τελευταίο στην πλευρά αυτή του λιμανιού έδενε μόνιμα το καΐκι του Σκαρβέλη ένα πέραμα που μετέφερε ξυλεία.
Απο εκεί και μετά, στην νότια στη νότια προκυμαία δηλαδή, δεν μπορούσαν να δέσουν γιατί τα νερά ήταν ρηχά. Μόνο σε ένα σημείο μπροστά στο «κόκκινο σπίτι», έδεναν τα «αχεράδικα» τα οποία λόγω μικρού βάρους του φορτίου τους "δεν χρειαζόταν πολλά νερά"και μπορούσαν να προσεγγίσουν .

Συνολικά μέσα στο λιμάνι μπορεί να υπήρχαν και 200 καΐκια κάθε φορά. Γιαυτό και ήταν υποχρεωμένα να «πρυματσώνουν», να δένουν δηλαδή με την πρύμη τους για να εξοικονομείται χώρος. Για να αποφύγουν την τριβή με την αποβάθρα αλλά και μεταξύ τους, χρησιμοποιούσαν είτε «λαγκέτες», κομμάτια δηλαδή ξύλου από καστανιά που τα κρέμαγαν κατακόρυφα, ή πλεκτά παραβλήματα από παλιά σχοινιά που έφτιαχνα οι πιο μερακλήδες.

Ήταν όλα ιστιοφόρα γιατί αν και είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούνται οι μηχανές, αυτές ήταν πολύ μικρής ισχύος -γύρω στους 20 ίππους- και τις χρησιμοποιούσαν σαν βοηθητικές, κυρίως για να βγουν από το λιμάνι.
Γιατί χωρίς την μηχανή, όταν επικρατούσε άπνοια, ήταν υποχρεωμένοι οι ναύτες να βγάλουν το φορτωμένο καΐκι έξω από το λιμάνι, τραβώντας το είτε με μια μικρή βάρκα με κουπιά, είτε με σχοινιά από το φαναράκι , με τα πανιά «κρεμασμένα» ώστε να είναι έτοιμοι να εκμεταλλευτούν και την παραμικρή πνοή του αέρα. Και φυσικά ήταν σημάδι μεγάλης τύχης το να πετύχεις ούριο άνεμο. "Πολλές φορές ξημέρωνε η επόμενη μέρα, και τα βλέπαμε να είναι ακόμα απέξω".

Οι περισσότεροι καικσήδες τότε δούλευαν με ναύλο όπως ο Αρμενάκης, ο Ασημένιος, μεταφέροντας εμπορεύματα για λογαριασμό κάποιου εμπόρου, από και προς τον Πειραιά συνήθως.
Υπήρχαν όμως και οι «Σιρμαγελήδες» όπως ο καπετάν Ζαφείρης, που με ένα περαματάκι 10 μέτρων και πλήρωμα τους δυο γιούς του, όργωνε το Αιγαίο κάνοντας εμπόριο μόνος του. Φόρτωνε π.χ πορτοκάλια από τη Χίο, τα πήγαινε στην Σάμο και τα πουλούσε. Αγόραζε από εκεί κρεμμύδια και τα πήγαινε στην Ικαρία κοκ.

Και μια και αναφέραμε τα πορτοκαλια να πούμε ότι αυτήν την εποχή άρχιζε η μεταφορά των εσπεριδοειδών. Αν προορισμός τους ήταν η Οδησσός και τα άλλα εμπορικά κέντρα της Μαύρης Θάλασσας, έπρεπε να συσκευαστούν μέσα σε ειδικά καφάσια, τυλιγμένα ξεχωριστά το καθένα με χάρτινο περιτύλιγμα με τα στοιχεία της εταιρείας, για να συντηρηθούν λόγω της μεγάλης διάρκειας του ταξιδιού.
Στους κοντινούς όμως προορισμούς όπως η Θεσαλονίκη, τα μετέφεραν χύμα, με κάρα μέσα σε τεράστιες κόφες 80-100 οκάδων που σήκωναν στα χέρια οι φορτωτές του λιμανιού και τα άδειαζαν στα αμπάρια. «Ήταν τότε κάτι Κλούβηδες κάτι Κλαδιάδες, άνθρωποι θερία, που έκαναν αυτή την δουλειά.»
Για να χωρέσουν περισσότερα, με ρίσκο του εμπόρου, έφτιαχναν πάνω στο κατάστρωμα κλούβες με καλάμια που τα «έντυναν» εσωτερικά με δάφνες και αγγελικές για να τα προστατεύσουν. «Γιαυτό και στα περιβόλια υπήρχε πάντα ένας τόπος με καλαμιώνες και δαφνώνες».
«Αν έπαιρνε όμως γερός νοτιάς, όπως συμβαίνει πολλές φορές αυτήν την εποχή και πετύχαινε το καΐκι μέσα στο λιμάνι πριν προλάβει να ξεκινήσει, ήταν καταστροφή. Πραγματική καταστροφή. Όλο το λιμάνι γέμιζε με πορτοκάλια και μανταρίνια που επέπλεαν».
Κάπου εδώ ολοκληρώθηκε το πρώτο μέρος της συνέντευξης με τον καπετάν Γιάννη, που αφορούσε το λιμάνι της Χίου. Υπάρχει όμως και η συνέχεια μιας και όπως είπαμε ο καπετάν Γιάννης έχει προσωπικές εμπειρίες τόσο από την ζωή στα καίκια όσο και στα ποντοπόρα πλοία. Θα επανέλθουμε λοιπόν.
Για την Περιβαλλοντική Ομάδα του Γυμνασίου Βροντάδου:
Μουτάφη Μάρω, Κική Μπαχά, Σαλλιάρη Σέβη.

7 Νοε 2007

Η δημοσιογράφος στους "δημοσιογράφους"

Στα πλαίσια προετοιμασίας της δημοσιογραφικής μας ομάδας, πραγματοποιήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2007, συνάντηση με την δημοσιογράφο κα Χριστίνα Ψυλλή κατά την διάρκεια της οποίας συζητήθηκαν θέματα όπως η προετοιμασία των συνεντεύξεων, η κατασκευή του ερωτηματολογίου, τεχνικές προσέγγισης κ.α, στα οποία η εμπειρία της κας Ψυλλή είναι αδιαφισβήτητη.

Στην θεωρία τα πήγαμε καλά. Πιστεύουμε ότι θα αποδειχθούμε και στην πράξη "καλοί μαθητές"

Ενημερωτικό φυλλάδιο



Η πρώτη ενέργεια της ομάδας, ήταν η δημιουργία ενημερωτικού φυλλαδίου και η διανομή του σε όλους τους μαθητές του Γυμνασίου μας με την παράκληση να το παραδώσουν στους γονείς τους.
Στόχος, η ενημέρωση τους για την προσπάθεια που γίνεται και η βοήθεια εκ μέρους τους στον εντοπισμό και την καταγραφή του σχετικού υλικού, στο Δελτίου καταγραφής στοιχείων .
Ελπίζουμε ότι δεν θα αγνοηθεί από τους παραλήπτες του.


6 Νοε 2007

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ ΠΟΥ ΠΕΡΑΣΕ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ

Η περιβαλλοντική μας ομάδα, ξεκίνησε την χρονιά που πέρασε την εργασία με τίτλο «Τα ξύλινα τείχη», στα πλαίσια διετούς συνεργασίας με το Πανελλήνιο Δίκτυο «Βιομηχανική Κληρονομιά: Αξίες από το παρελθόν, παρακαταθήκη από το μέλλον» που συντονίζει το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νάουσας.
Αντικείμενό της, η καταγραφή και προβολή των στοιχείων εκείνων που σηματοδοτούν την βαθιά σχέση του καραβιού και της νησιωτικής μας κοινωνίας σε όλη την ιστορική της διαδρομή και στόχος της η ευαισθητοποίηση για την διάσωση και «αξιοποίηση» του πολύτιμης αυτής πολιτιστικής κληρονομιάς. Προσπαθήσαμε —στο μέτρο των δυνατοτήτων μας- να καταγράψουμε τα πρόσωπα, τις κατασκευαστικές τεχνικές και τα μέσα , που χρησιμοποιήθηκαν για το «κτίσιμο» αυτής της τεράστιας ποικιλίας σκαφών, ικανών να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των κοινωνιών που τα δημιούργησαν, τόσο στην ειρήνη όσο και στον πόλεμο.





Αντλήσαμε το υλικό αυτό, τόσο από την σχολική μας βιβλιοθήκη και την Δημοτική βιβλιοθήκη «Κοραής», όσο και από το διαδίκτυο. Επισκεφθήκαμε το Ναυτικό Μουσείο Χίου, τους ταρσανάδες στο Θόλος & στο Κοντάρι, την Δημοτική Πινακοθήκη, συναντήσαμε πρόσωπα όπως οι καραβομαραγκοί κ. Μανώλης Πάχος, Αντώνης Χιώτης, και Τάκης Μωράκης , ο ζωγράφος κ. Μπάμπης Κοιλιάρης, ο φωτογράφος κ. Νίκος Ζαχαριάδης, ο ιστορικός ερευνητής κ. Γιάννης Κολάκης, οι οποίοι μοιράστηκαν ευγενικά μαζί μας τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους.
Το υλικό αυτό, παρουσιάζεται συνοπτικά σε αυτό το ιστολόγιο, και ολοκληρώνεται σύντομα η ψηφιακή του επεξεργασία του, που θα επιτρέπει την παρουσίασή του με χρήση σύγχρονων οπτικοαουστικών μέσων.















































Οι στόχοι μας για την φετινή χρονιά
Η ομάδα μας , με ανανεωμένη σύνθεση και διάθεση θα εντείνει τις προσπάθειες της ώστε:






  • Να καταγράψει όσο γίνεται περισσότερες μαρτυρίες προσώπων του τόπου μας που έχουν άμεσα ή έμμεσα σχέση με το θέμα.


  • Να εντοπίσει και να καταγράψει υλικό που έχει σχέση με τα παραδοσιακά σκαριά και υπάρχει στα σπίτια μας, είτε πρόκειται για προσωπικά ή χρηστικά αντικείμενα είτε έργα τέχνης.


  • Να εντοπίσει και να καταγράψει-μέσω του διαδικτύου κυρίως- της διεθνούς πρακτικής σε θέματα διατήρησης και οικονομικής αξιοποίησης αντίστοιχων παραδοσιακών κατασκευών.


  • Να διατυπωθεί μια βιώσιμη πρόταση που θα συνδυάζει τόσο την διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, όσο και την οικονομική της προοπτική, με ότι θετικό συνεπάγεται από αυτό για μια νησιωτική κοινωνία όπως η δική μας.


  • Να αξιοποιήσει το υλικό που θα συγκεντρωθεί, για την δημιουργία ιστοσελίδας η οποία θα λειτουργεί σαν εικονικό Μουσείο.




Η ομάδα μας

Στην ομάδα φέτος προστέθηκαν τα παρακάτω νέα μέλη: Ντατσοπούλου Ελένη, Στείρου Θεοδώρα, Σαλιάρης Κωνσταντίνος, Τσούρος Ιάκωβος, , Κουτσούδη Αγγελική, Πετρίτση Μαρία, Σαλιάρη Σέβη, Σώρου Χριστίνα, και Ψυλλά Δέσποινα.
Παραμένουν φυσικά οι: Αθηναίος Χρήστος, Γανιάρη Σοφία ,Ζαννίκου Κατερίνα , Ρέ Πηνελόπη , Μουτάφη Μαρία , Μπαχά Κική , Μπιρλή Αναστασία, Ξυνταριανού Μαριάνθη και Φράγκου Παρασκευή.
Σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα τους τα χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, των "Δημοσιογράφων" και των "Τεχνικών" και άρχισε η “κατάρτισή” τους στο αντικείμενο τους.
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!