Ταξινόμηση και τυπολογία των παραδοσιακών σκαφών (Μέρος 2ο)

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ. (Μέρος 2ο)
(Το κείμενο συντάχθηκε από τα μέλη της Ομάδας: Στείρο Γ. ,Παντελίδη Ν., Νικολάου Κ., Συρρή Γ.).

Α. Οξύπρυμνα σκάφη (συνέχεια)

Το πέραμα
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Περάματος, είναι η μορφή της πλώρης και της πρύμνης του. Τα Περάματα είναι σκάφη οξύπρυμνα και οξύπλωρα. Το ποδόσταμο πρύμνης της ήταν ευθύ, με ελαφριά κλίση προς τα πίσω, ενώ το ποδόσταμο της πλώρης τους ήταν επίσης ευθύ με μεγαλύτερη κλίση προς τα εμπρός απ’ ότι αυτό της πρύμνης. Το χαρακτηριστικότερο στοιχείο του Περάματος ήταν το παραπέτο της πρύμνης και της πλώρης. Στην πρύμνη, το παραπέτο σταματούσε με ένα καμπυλωμένο κόψιμο πριν το ποδόσταμο και μια ξύλινη κωνική επιφάνεια έδενε τις απολήξεις των δύο παραπέτων, από τις δύο μεριές του σκάφους και το κατάστρωμα, με το επάνω τμήμα του ποδοστάματος. Στην πλώρη, το παραπέτο κατέληγε σε ένα κατακόρυφο ξύλινο επίπεδο, που ήταν τοποθετημένο ως προς τον άξονα του σκάφους. Το στοιχείο αυτό λεγόταν «καθρέπτης». Τα Περάματα αν και θεωρούνται πλατιά σκάφη, είχαν στενότερο κατάστρωμα απ’ ότι τα τρεχαντήρια. Τα Περάματα χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά επιβατών. Τα Περάματα έφταναν τους 400-500 τόννους και ήταν από τα μεγαλύτερα ελληνικά σκάφη. Η βασική χρήση του σκάφους αυτού ήταν για την μεταφορά εμπορευμάτων καθώς και για την αλιεία. Επίσης σήμερα υπάρχουν παλαιά Περάματα που έχουν μετασκευαστεί σε σκάφη αναψυχής.

ΤΣΕΡΝΙΚΟΠΕΡΑΜΑ:
Το είδος αυτό κατασκευαζόταν σε μικρότερα μεγέθη, απ' ότι το Πέραμα και η διαμόρφωση της πλώρης και της πρύμνης τους ήταν πιο απλοποιημένη απ' ότι στα Περάματα. Ωστόσο υπήρχε και ενδιάμεσος τύπος μεταξύ αυτών των δύο, που ονομαζόταν Τσερνικοπέραμα.


B. Σκάφη με άβακα (Παπαδιά) στην πρύμνη.


Ο Βαρκαλάς

Οφείλει την ονομασία του στη μορφή της πρύμνης του. Η πρύμνη του σκάφους αυτού σταματά απότομα, με ένα ξύλινο επίπεδο που βρίσκεται εγκάρσια στον άξονα του σκάφους.
Το στοιχείο αυτό λέγεται «τάκος» και μπορεί να είναι κατακόρυφο ή με κλίση προς τα πίσω. Το σχήμα και το μέγεθός του ποικίλει, αφού ο βαρκαλάς κατασκευαζόταν σε διάφορες τοπικές παραλλαγές. Ο τάκος παλαιότερα είχε διάφορες ανάγλυφες διακοσμήσεις, με γεωμετρικά θέματα στην πίσω όψη του. Το στοιχείο του τάκου που υπάρχει πάντα στην πρύμνη του Βαρκαλά, εξασφαλίζει στο σκάφος αυτό πλατύτερο κατάστρωμα στην πρύμνη απ' ότι σε όλα τα ελληνικά παραδοσιακά σκάφη .
'Εχουν κατασκευαστεί Βαρκαλάδες με διάφορα είδη πλώρης και τα πoδoστάματά τους μπορεί να είναι κατακόρυφα, ευθύγραμμα και λοξά προς τα εμπρός ή και παρόμοια με αυτά των καραβόσκαρων. Επίσης το σχήμα του ποδοστάματος του σκάφους, είναι άμεσα συνδεδεμένο με το σχήμα των γειτονικών νομέων του σκελετού του και συνεπώς με τη συνολική μορφή της πλώρης του σκάφους.
Βαρκαλάδες κατασκευάζονταν προπολεμικά σε μεγάλες διαστάσεις. Τα κυριότερα μέρη όπου χτίστηκαν μεγάλοι Βαρελάδες, είναι η Σάμος (μέχρι 180 τόνους χωρητικότητα), η Ικαρία, οι Φούρνοι, η Μυτιλήνη, η Σκιάθος και στα Δωδεκάνησα η Σύμη, η Κάλυμνος, η Κάσος και η Ρόδος. Στις Σπέτσες είχε κατασκευαστεί προπολεμικά ένας Βαρκαλάς χωρητικότητας περίπου 250 τόνων. Σήμερα ωστόσο, οι μεγάλοι Βαρκαλάδες είναι ιδιαίτερα σπάνια σκάφη.



ΤΥΠΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΣΥΓΓΕΝΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟ ΒΑΡΚΑΛΑ.
Α) ΣΥΜΙΑΚΗ ΣΚΑΦΗ:
Η Σκάφη της Σύμης είχε τον τάκο της πρύμνης κατασκευασμένο ψηλότερα από ότι στους άλλους Βαρκαλάδες και με κλίση προς τα πίσω. Το πλωριό ποδόσταμα ήταν ίσιο και με μεγάλη κλίση προς τα εμπρός. Το μήκος του ήταν περίπου το ίδιο με το μήκος της καρίνας του σκάφους. Οι Σκάφες της Σύμης είχαν μήκος περίπου 10 μέτρα, ενώ η καρίνα τους ήταν περίπου 6 μέτρα. Το σκάφος διέθετε μεγάλο ανάπτυγμα ιστιοφορίας, για να ταξιδεύει γρήγορα στις ανοικτές θάλασσες της Μεσογείου κι έτσι ήταν απαραίτητο να έχει γάστρα με μεγάλο βύθισμα. Τα σκάφη αυτά ήταν μονόστηλα.

Β) ΜΙΚΡΟΙ ΒΑΡΚΑΛΑΔΕΣ: Ένα είδος μικρού Βαρκαλά κατασκευαζόταν στην 'Υδρα με την ονομασία Υδραΐικος Βαρκαλάς». Το σκάφος αυτό είχε τον τάκο της πρύμνης κατασκευασμένο ψηλότερα απ' ότι οι άλλοι Βαρκαλάδες. Το ποδόσταμα της πλώρης ήταν ίσιο και με μια πολύ μικρή κλίση προς τα πίσω. Τα σκάφη αυτά είχαν συνήθως ολικό μήκος 16 , και το ύψος της πρύμνης ήταν μεγαλύτερο από αυτό της πλώρης. Οι « Υδραίικοι Βαρκαλάδες», χρησιμοποιούντο σαν σφουγγαράδικα σκάφη και ήταν φημισμένοι για την πολύ καλή και ελαφριά κατασκευή τους.
Ένα άλλο είδος μικρού Βαρκαλά είναι η «Παππαδιά». Με το όνομα αυτό χαρακτηρίζονται όλες οι βάρκες, (μικρότερες από 8 μέτρα) που έχουν στην πρύμνη τους το στοιχείο του τάκου , ενώ το ποδόσταμα της πλώρης είναι ίσιο με ελαφριά κλίση προς τα εμπρός Παπαδιές κατασκευάζονται ακόμη και σήμερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, σαν αλιευτικές βάρκες.

Ενα είδος Παπαδιάς που κατασκευάζεται στα Δωδεκάνησα, λέγεται «γυαλάδικη βάρκα». Τα σκάφη αυτά χρησιμοποιούντο παλαιότερα από τους σφουγγαράδες για να μεταφέροντο στους τόπους αλιείας τους φορτωμένα σε μεγαλύτερα καΐκια που λέγονται «μπαγκέτα».

Τέλος ένα είδος ενδιάμεσου τύπου μεταξύ Παπαδιάς και Γαΐτας, είναι η «Χανιώτικη γαΐτα».Το σκάφος αυτό κατασκευαζόταν στα Χανιά και το χαρακτηριστικό του ήταν ένα ένας πολύ μικρός τάκος, στο ύψος του παραπέτου κι επάνω από το πρυμνιό ποδόσταμο.

ΤΟ ΚΑΡΑΒΟΣΚΑΡΟ:
Το Καραβόσκαρο, χαρακτηρίζεται κυρίως από τη μορφή της πρύμνης του και το σχήμα του πλωριού ποδοστάματος. Η πρύμνη του καραβόσκαρου, έχει σχήμα ελλειψοειδές στο επίπεδο του καταστρώματος. Κατεβαίνοντας προς τα κάτω, το σχήμα αυτό στενεύει για να καταλήξει στο ξύλο του ποδοστάματος. Το πλωριό ποδόσταμα στο Καραβόσκαρο, παρουσιάζει διπλή καμπυλότητα με κυρτό το κάτω και κοίλο το επάνω τμήμα του.
Το καραβόσκαρο είναι από τα στενότερα ελληνικά σκαριά στο κατάστρωμά του, ακολουθώντας κάποιες αναλογίες στο σχήμα του που είναι επηρεασμένες από δυτικοευρωπαϊκές ναυπηγικές παραδόσεις.
Το καραβόσκαρο ήταν εμπορικό αλλά και αλιευτικό. Μια συνηθισμένη μεταπολεμική παραλλαγή του, ήταν το σκάφος με πλώρη τρεχαντήρι και πρύμνη καραβόσκαρο. Ο συνδυασμός αυτός έδινε το μέγιστο δυνατό πλάτος καταστρώματος στη μέση του σκάφους αλλά και στην πρύμνη που ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο για το ψάρεμα της ανεμότρατας.
Τα Καραβόσκαρα ήταν συνήθως δίστηλα ή τρίστηλα.



ΤΥΠΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΣΥΓΓΕΝΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟ ΚΑΡΑΒΟΣΚΑΡΟ

ΤΟ ΛΙΜΠΕΡΤΙ

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο κατασκευάστηκε ένα νέο είδος ξύλινου σκάφους, το οποίο ονομάστηκε Λίμπερτι, από τα σύγχρονα του σιδερένια σκάφη που κατασκευάζονταν μαζικά στην Αμερική.
Το ξύλινο Λίμπερτι, αν και μοιάζει στη μορφή με το καραβόσκαρο, βασίζεται σε μια απλοποιημένη κατασκευαστική μέθοδο που δεν απαιτεί ιδιαίτερες σχεδιαστικές γνώσεις.